Οριστικό τέλος στα υποθηκοφυλακεία έβαλε η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας. Το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο απέρριψε την προσφυγή των υποθηκοφυλάκων ενάντια στη νέα δομή του κτηματολογίου, επιτρέποντας την υποκατάσταση του παλιού μοντέλου με το νέο, μόλις ιδρυθούν κτηματολογικά γραφεία.
Με την απόφαση αυτή κλείνει οριστικά η μακρά διαμάχη υποθηκοφυλάκων- κτηματολογίου, η οποία απειλούσε να τινάξει στον αέρα το πολύπαθο έργο.
Με την απόφαση 1757/2019, η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας, υπό την πρόεδρο Κατερίνα Σακελλαροπούλου, έκρινε κατά πλειοψηφία ότι η κατάργηση των άμισθων υποθηκοφυλακείων με τον ν. 4512/18 και η μεταφορά των αρμοδιοτήτων τους στην «Ελληνικό Κτηματολόγιο» δεν αντίκειται στο Σύνταγμα.
Οπως σημειώνει η απόφαση, η σύνταξη κτηματολογίου έχει αναχθεί από το 2001 σε συνταγματική επιταγή. Επιπλέον, το σύστημα που επελέγη είναι κτηματοκεντρικό και όχι προσωποκεντρικό (όπως τα υποθηκοφυλακεία), ενώ η πληροφορία δεν είναι μόνο νομική (όπως στα υποθηκοφυλακεία) αλλά και τεχνική (δηλαδή συνοδεύεται από τον ακριβή εντοπισμό του ακινήτου). Αρα, η αναφορά του άρθρου 92 του Συντάγματος ότι «οι συμβολαιογράφοι και οι άμισθοι φύλακες μεταγραφών και υποθηκών είναι μόνιμοι εφόσον υπάρχουν οι σχετικές υπηρεσίες ή θέσεις συνάγεται ότι το Σύνταγμα δεν περιέχει εγγύηση θεσμού για τα άμισθα υποθηκοφυλακεία, όπως και για τα υποθηκοφυλακεία εν γένει», αναφέρει η απόφαση. Επομένως, η συνταγματική εγγύηση της νομιμότητας των υποθηκοφυλάκων ισχύει μέχρι την κατάργηση του θεσμού και δεν «απαγορεύει» στο κράτος να επιλέξει άλλο σύστημα καταχώρισης και δημοσιότητας των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων.
Ο εξοπλισμός
Με την ίδια απόφαση το ΣτΕ έκρινε ότι ο εξοπλισμός των υποθηκοφυλακείων ανήκει στο κράτος, αφού δεν αποκτήθηκε με την προσωπική περιουσία των υποθηκοφυλάκων, αλλά με ειδική παρακράτηση που υπήρχε σε κάθε καταχωριζόμενη πράξη και επομένως ορθά ο εξοπλισμός αυτός θα πρέπει να μεταφερθεί στα κτηματολογικά γραφεία. Τέλος, το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο έκρινε ότι η ένταξη όσων προϊσταμένων άμισθων υποθηκοφυλακείων το επιθυμούν σε θέσεις προϊσταμένων ή αναπληρωτών προϊσταμένων (ή να ξαναγίνουν δικηγόροι ή συμβολαιογράφοι) κτηματολογικών γραφείων δεν αντίκειται στις συνταγματικές αρχές της ισότητας και της αξιοκρατίας, ούτε προσβάλλει το δικαίωμά τους στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους, όπως είχαν εκείνοι υποστηρίξει.
Η απόφαση του ΣτΕ κλείνει οριστικά τη μακρά διαμάχη μεταξύ των υποθηκοφυλάκων με την «Ελληνικό Κτηματολόγιο». Η ένωση των αμίσθων υποθηκοφυλάκων έχει πολλάκις τα προηγούμενα χρόνια στραφεί εναντίον του, υποστηρίζοντας ότι το έργο έχει σφάλματα και δεν εγγυάται την προστασία της ιδιοκτησίας. Η δε «Ελληνικό Κτηματολόγιο» υποστηρίζει ότι το σύστημα των υποθηκοφυλακείων ανήκει στο παρελθόν, και από πλευράς οργάνωσης αλλά και επειδή ο τίτλος δεν συνδέεται με τον προσδιορισμό της ακριβούς θέσης του ακινήτου, ενώ δεν καταγράφει και την περιουσία του Δημοσίου και τις χρησικτησίες.
Τώρα η προσοχή στρέφεται στην οργάνωση της νέας δομής του κτηματολογίου (μια κεντρική υπηρεσία, 17 κτηματολογικά γραφεία και 68 υποκαταστήματα), η οποία έχει καθυστερήσει αρκετά. Μία από τις κύριες αιτίες είναι οι πολύ αυστηρές προδιαγραφές που έχουν τεθεί για την επιλογή των κτιρίων που θα μισθωθούν για τα κτηματολογικά γραφεία και τα υποκαταστήματα, οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα να αποθαρρύνονται οι ιδιοκτήτες και να μη συμμετέχουν στους σχετικούς διαγωνισμούς.