 |
| Στιγμιότυπο από την τελευταία παρουσία του Όσκαρ Λαφοντέν στην τοπική Βουλή του Ζάαρ |
Γνώρισε την αποθέωση ως «εγγονός του Βίλλυ Μπραντ», χαρακτηρίστηκε «το μεγαλύτερο πολιτικό ταλέντο της γενιάς του».
Άλλοι τον αποκαλούσαν «Ναπολέοντα από το Ζάαρ», είτε σε ένδειξη θαυμασμού για το πολιτικό του ένστικτο, είτε για να ειρωνευτούν τη μεγαλομανία του. Ή μήπως δεν ήταν μεγαλομανία; Ο ίδιος ο Όσκαρ Λαφοντέν ήθελε πάντα να ξεχωρίζει ως ηγέτης, ως εραστής της εξουσίας, ως μπον βιβάν της Αριστεράς. Όποτε δεν τον άφηναν να διαπρέψει σε όλους αυτούς τους ρόλους, αποχωρούσε πανηγυρικά. Ήταν αυτή η καλύτερη λύση; Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή…Γόνος εργατικής οικογένειας
Το 1985 ο Όσκαρ Λαφοντέν ορκίζεται πρωθυπουργός του Ζάαρ
Μήλον της έριδος μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας ήταν παλαιότερα η βιομηχανική περιοχή του Ζάαρ. Η εκκρεμότητα λύθηκε το 1957, όταν ο τοπικός πληθυσμός με δημοψήφισμα αποφάσισε την προσχώρηση στη Δυτική Γερμανία. Η γαλλική επιρροή παρέμεινε, το κρατίδιο του Ζάαρ εξελίχθηκε σε τουριστικό προορισμό για φυσιολάτρες και φίλους του κρασιού, αόρατο για την κεντρική πολιτική σκηνή. Μέχρι τον Μάρτιο του 1985, οπότε συνέβη κάτι πρωτοφανές: σε ηλικία 41 ετών ο υποψήφιος του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (SPD) Όσκαρ Λαφοντέν κερδίζει τις τοπικές εκλογές στο Ζάαρ με ποσοστό 49,2%.
Γίνεται πρωθυπουργός με απόλυτη πλειοψηφία. Και όλα αυτά σε ένα συντηρητικό κρατίδιο, στο οποίο οι Χριστιανοδημοκράτες (CDU) κυβερνούσαν επί 27 συναπτά έτη. «Δεν έχει ξαναγίνει κάτι τέτοιο στην ιστορία της Ομοσπονδιακής Γερμανίας» θριαμβολογεί ο πρόεδρος του SPD Βίλλυ Μπραντ. «Ποτέ άλλοτε ένας πρωτοεμφανιζόμενος πολιτικός δεν είχε καταφέρει να κερδίσει την απόλυτη πλειοψηφία, εκθρονίζοντας την κυβέρνηση σε εκλογές». Σε μία δυσμενή οικονομική συγκυρία, στην οποία η ανεργία στο Ζάαρ είχε σκαρφαλώσει στο 14%, η ευφράδεια και το προσωπικό χάρισμα του Λαφοντέν κερδίζουν τους ψηφοφόρους. Κι ας τον ειρωνεύονται οι Πράσινοι, αποκαλώντας τον «Μπλα-Μπλαφοντέν».
Είναι ο ίδιος Λαφοντέν, που το 1976 εξελέγη δήμαρχος του Ζααρμπρύκεν, σε ηλικία μόλις 32 ετών. Ο νεότερος δημοτικός άρχοντας σε πρωτεύουσα κρατιδίου στην μεταπολεμική ιστορία της Γερμανίας. Γόνος εργατικής οικογένειας, είχε σπουδάσει Φυσική στο πανεπιστήμιο της Βόννης με υποτροφία. Λένε ότι διάλεξε το συγκεκριμένο πανεπιστήμιο γιατί μόνο στη Βόννη μπορούσε να φιλοξενηθεί σε μία φιλική οικογένεια. Η ταπεινή καταγωγή του, οι ικανότητές του, οι πρώτες μεγάλες επιτυχίες στην πολιτική έδειχναν ότι ο Λαφοντέν θα ήταν το μέλλον του SPD και μάλιστα με τις ευλογίες της αριστερής πτέρυγας του κόμματος και της σοσιαλιστικής νεολαίας, που είχαν παραγκωνιστεί από τον «ρεαλιστή» καγκελάριο Χέλμουτ Σμιτ. Τα όνειρα εκπληρώνονται, οι φιλοδοξίες αυξάνονται. Στη Γερμανία οι σκιτσογράφοι αρχίζουν να απεικονίζουν τον Λαφοντέν με το χαρακτηριστικό δίκοχο καπέλο του Ναπολέοντα. Θα μπορέσει όμως ο «Ναπολέων από το Ζάαρ» να επιβληθεί απέναντι σε έναν τόσο σκληρό αντίπαλο, όπως ο «καγκελάριος της επανένωσης» Χέλμουτ Κολ;
Εκλογές στη σκιά τηςΕπανένωσης
Προεκλογικά πλακάτ Κολ και Λαφοντέν στο Ανατολικό Βερολίνο το 1990
Το εκλογικό έτος 1990 αρχίζει με τις καλύτερες προϋποθέσεις για τον Όσκαρ Λαφοντέν. Στις τοπικές εκλογές του Ζάαρ επανεκλέγεται με το εντυπωσιακό ποσοστό 54,4%. Το προεδρείο του SPD σπεύδει να τον χρίσει υποψήφιο για την καγκελαρία στις εκλογές του Δεκεμβρίου. Δικαιολογημένη η βιασύνη. Ο Λαφοντέν χρειάζεται χρόνο, επιχειρήματα και πολλή υπομονή για να αντιτάξει κάτι πειστικό στις θριαμβολογίες του Χέλμουτ Κολ. Το Τείχος του Βερολίνου έχει καταρρεύσει, σύντομα η Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας (ΛΔΓ) θα αποτελεί παρελθόν. Ο Λαφοντέν τρέχει στις γειτονιές για να μιλήσει με κόσμο, επενδύει στο προσωπικό του χάρισμα. Στις 25 Απριλίου οι ανάγκες του προεκλογικού αγώνα τον φέρνουν στο εργατικό προάστιο Μίλχαϊμ της Κολωνίας. Καθώς τελειώνει η εκδήλωση, συμβαίνει το αδιανόητο: μία γυναίκα από το ακροατήριο πλησιάζει τον Λαφοντέν, δήθεν για να ζητήσει αυτόγραφο, αλλά στην πραγματικότητα για να του επιτεθεί με ένα μαχαίρι, που είχε κρύψει σε ένα μπουκέτο λουλούδια. Οι γιατροί προλαβαίνουν τα χειρότερα, ο Λαφοντέν τη γλυτώνει «για λίγα χιλιοστά», αν και έχει τραυματιστεί σοβαρά. «Από εκείνη την ημέρα νιώθω πάντα μια ανασφάλεια όποτε βρίσκομαι μέσα στο πλήθος» εξομολογείται ο σοσιαλδημοκράτης πολιτικός αργότερα, σε συνέντευξή του.
Ο χρόνος πιέζει. Ο Λαφοντέν επανέρχεται στον προεκλογικό αγώνα. Παρά τις δραματικές στιγμές που πέρασε, παραμένει ο ίδιος. Αλλά η Γερμανία έχει αλλάξει. Εκατομμύρια Ανατολικογερμανοί μετακομίζουν στη Δυτική Γερμανία, ενώ υποδομές και κρατικές επιχειρήσεις στην Ανατολή καταρρέουν. Ο Κολ προσπαθεί να τους συγκρατήσει, υπόσχεται «ανθηρά τοπία» σε λίγα χρόνια. Εκείνοι απαντούν με το περίφημο σύνθημα «Αν έρθει το μάρκο, θα μείνουμε. Αν δεν έρθει, θα πάμε εμείς να το βρούμε!» (Kommt die D-Mark, bleiben wir, kommt sie nicht, geh'n wir zu ihr!) Ο Κολ τους δελεάζει με μία νομισματική μεταρρύθμιση που δεν έχει προηγούμενο: από την 1η Ιουλίου θα μπορούν να ανταλλάσσουν το ανατολικογερμανικό μάρκο με το δυτικογερμανικό στην απίστευτη ισοτιμία 1:1 για ποσό έως 4.000 μάρκα, ενώ η επίσημη ισοτιμία τον Ιανουάριο ήταν 1:5 και στη μαύρη αγορά 1:8. Επιφανείς οικονομολόγοι και η Κεντρική Τράπεζα της Γερμανίας τον προειδοποιούν να μην το τολμήσει, αλλά ο Κολ τους αγνοεί. Τα κριτήριά του είναι πολιτικά. Αν καθυστερήσει, μπορεί να ερημώσει η Ανατολική Γερμανία, οπότε αυξάνεται το κόστος για την ανοικοδόμηση. Και τί θα γίνει, αν οι Ρώσοι αποφασίσουν να «παρέμβουν»;
Με τον ιστορικό ηγέτη του SPD Βίλυ Μπραντ στη Βόννη το 1985
Ο Όσκαρ Λαφοντέν επικαλείται την οικονομική λογική, προειδοποιεί ότι η ανοικοδόμηση της Ανατολικής Γερμανίας θα χρειαστεί δεκαετίες. Αλλά στην πανηγυρική ατμόσφαιρα της επανένωσης ο «Ναπολέων από το Ζάαρ» μοιάζει με γκρινιάρη καλεσμένο που έρχεται να χαλάσει το πάρτι. Πολλοί τον θεωρούν μικρόψυχο. «Η γαλλική κουζίνα και οι ιταλικές παραλίες του είναι πιο κοντά από τα αδέρφια του στην Ανατολική Γερμανία» καταγγέλλει η Μαριάνε Μπίρτλερ, ακτιβίστρια για τα ανθρώπινα δικαιώματα. «Εκείνη την εποχή δεν μπορούσαν να με καταλάβουν», θα πει αργότερα ο Λαφοντέν, κάνοντας τον απολογισμό του. Η ιστορία θα γράψει ότι οι Χριστιανοδημοκράτες του Χέλμουτ Κολ κέρδισαν τις εκλογές του 1990 με 43,8% των ψήφων, έναντι μόλις 33,5% για το SPD.
Λαφοντέν και Σρέντερ, δύο άσπονδοι φίλοι
Προεκλογική εκδήλωση μαζί με τον Γκέρχαρντ Σρέντερ τον Ιούνιο του 1998
Το 1994 είναι η σειρά του Ρούντολφ Σάρπινγκ να ηττηθεί από τον Χέλμουτ Κολ. Από τις ήττες βγάζουν όλοι τα συμπεράσματά τους. Οι Σοσιαλδημοκράτες συμπεραίνουν ότι χρειάζεται ένας πιο κεντρώος υποψήφιος και επιλέγουν τον Γκέρχαρντ Σρέντερ για τις εκλογές του 1998. Ο Λαφοντέν συμπεραίνει ότι είχε δίκιο με τα οικονομικά επιχειρήματα που ανέπτυσσε το 1990 και αξίζει άλλη μία ευκαιρία. Αποκλείεται να ξαναδοκιμάσει ως υποψήφιος καγκελάριος. Θα μπορούσε όμως να δοκιμάσει ως το άτυπο Νο 2 του κόμματος. Άλλωστε και ο Σρέντερ δεν μπορεί να κερδίσει εκλογές χωρίς την αριστερή πτέρυγα του SPD. «Με την πλούσια αυτοπεποίθηση που τον χαρακτηρίζει, ο Λαφοντέν είχε πιστέψει ότι μπορεί να ορίζει τις τύχες μίας κυβέρνησης, ακόμη κι αν δεν είναι ο ίδιος επικεφαλής της» θα πει αργότερα ο Πέτερ Γκλοτς, από τους «θεωρητικούς» της σοσιαλδημοκρατίας.
Έτσι γεννήθηκε ο μύθος της πολιτικής συμμαχίας Σρέντερ-Λαφοντέν. Μαζί στις προεκλογικές αφίσες, στις πολιτικές συγκεντρώσεις, στις διακοπές. Στις εκλογές του 1998 το SPD θριαμβεύει με 40,9%, ο Σρέντερ γίνεται ο πρώτος σοσιαλδημοκράτης καγκελάριος μετά τον Χέλμουτ Σμιτ και ο Λαφοντέν χειροτονείται «Τσάρος της οικονομίας». Στην αρχή όλα πάνε καλά, όπως υπενθυμίζει το αριστερό περιοδικό Vorwärts, «με τον Λαφοντέν να δίνει κατευθύνσεις, να δρομολογεί φορολογικές μεταρρυθμίσεις, να ανακαλεί περικοπές συντάξεων που είχε επιβάλει η κυβέρνηση Κολ».
Ο Λαφοντέν σε συνέδριο του SPD το 1995
Στις 11 Μαρτίου 1999 οι δημοσιογράφοι περιμένουν τον καγκελάριο Σρέντερ σε μία «χαλαρή» εκδήλωση με τον γκουρού της βρετανικής σοσιαλδημοκρατίας Άντονι Γκίντενς. Ο Σρέντερ δεν εμφανίζεται. Τί συμβαίνει; Τα νέα μαθαίνονται γρήγορα και προκαλούν «πολιτικό σεισμό»: ο Όσκαρ Λαφοντέν αποχωρεί από όλα τα πολιτικά αξιώματα, ακόμη και από βουλευτής. Έτσι απλά. Προσκαλεί τους δημοσιογράφους στο σπίτι του στο Ζααρμπρύκεν και φωτογραφίζεται στο μπαλκόνι αγκαλιά με τον γιο του. Είναι «η εικόνα της χρονιάς», σύμφωνα με το περιοδικό DER SPIEGEL. Για το Vorwärts κύρια αιτία της σύγκρουσης ήταν ένα νομοθετικό πακέτο «για τον έλεγχο των αγορών». Αργότερα ο Λαφοντέν θα γράψει βιβλίο με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Η καρδιά χτυπάει αριστερά», υποστηρίζοντας ότι η συμμετοχή της Γερμανίας στους νατοϊκούς βομβαρδισμούς στην πρώην Γιουγκοσλαβία ήταν ένας από τους λόγους για την παραίτησή του. Πολλοί εξοργίζονται. «Πέταξε την αρχηγία, λες και ήταν κανένα βρώμικο ρούχο…» θα πει ο πρώην επικεφαλής του SPD Χανς-Γιόχεν Φόγκελ. Ο Ράινχαρντ Κλιμτ, έμπιστος συνεργάτης του για πολλά χρόνια και διάδοχός του στην πρωθυπουργία του Ζάαρ, είχε μία πολύ πιο απλή εξήγηση: «Απλά του την έδωσε…»
Η Αριστερά και η «παράταξη της Τοσκάνης»
Γιάνης Βαρουφάκης, Ζαν Λυκ Μελανσόν, Όσκαρ Λαφοντέν σε εκδήλωση της Ευρωπαϊκής Αριστεράς στη Γαλλία το 2015
Για κάποιο διάστημα ο Λαφοντέν απασχολείται γράφοντας και υπομένοντας κακεντρεχή σχόλια. Η σκανδαλοθηρική Bild του παραχωρεί ολόκληρη στήλη με τίτλο «Η καρδιά χτυπάει αριστερά». Κάποιοι υπενθυμίζουν ότι από το βιβλίο του, με τον ίδιο τίτλο, είχε εισπράξει περίπου ένα εκατομμύριο γερμανικά μάρκα στη δεκαετία του '90. Να πάλι τα υπονοούμενα για πολυτελή βίο που διάγει ο πρώην ΥΠ.ΟΙΚ., αν και αριστερός. Συν το ότι πρωταγωνιστεί στην αποκαλούμενη «παράταξη της Τοσκάνης». Πρόκειται για μία ομάδα σοσιαλδημοκρατών βουλευτών ή υπουργών, που κάνουν συχνά διακοπές στην Ιταλία και λατρεύουν την ιταλική κουζίνα. Οι αναφορές στην «παράταξη της Τοσκάνης» εμπεριέχουν μία ειρωνεία αντίστοιχη με τα γαλλικά σχόλια για την «Αριστερά του χαβιαριού» την εποχή του Φρανσουά Μιτεράν. Αλλά είναι πράγματι τόσο εξεζητημένη πολυτέλεια να κάνεις διακοπές στο χωριό Καπανόρι της Τοσκάνης, όπως ο Λαφοντέν; Ας είναι.
Όμως η πολιτική σταδιοδρομία του Όσκαρ Λαφοντέν δεν τελειώνει εδώ. Μετά από μακρά πολιορκία, το Κόμμα του Δημοκρατικού Σοσιαλισμού (PDS), διάδοχο σχήμα του κομμουνιστικού κόμματος της Ανατολικής Γερμανίας, θα τον πείσει να συνεργαστεί για τη δημιουργία ενός νέου αριστερού σχήματος. Πρόκειται για το Κόμμα της Αριστεράς (Die Linke) που φιλοδοξεί να επεκταθεί και στα δυτικά κρατίδια της Γερμανίας. Και πράγματι θα τα καταφέρει με τη βοήθεια του Λαφοντέν, ο οποίος από το 2009 και μετά εκλέγεται συνεχώς βουλευτής στην τοπική Βουλή του Ζάαρ. Το 2011 ο Λαφοντέν προκάλεσε και πρωτοσέλιδα άλλου τύπου, όταν έγινε γνωστή η σχέση του με την κατά 26 χρόνια μικρότερή του Σάρα Βάγκενκνεχτ, ηγετικό στέλεχος της Αριστεράς και πρώην επικεφαλής της Κ.Ο. του κόμματος.
Με το καπέλο του Ναπολέοντα και τη σύντροφό του Σάρα Βάγκενκνεχτ στο Καρναβάλι του Ζάαρ το 2012
Και ξαφνικά, την Πέμπτη, ο Όσκαρ Λαφοντέν αποχωρεί από το Κόμμα της Αριστεράς. Το 1999 επαναλαμβάνεται. Μόνο που αυτή τη φορά δεν αποχωρεί σιωπηλός, αλλά καταγγέλλοντας μεθοδεύσεις και «απάτες» στα όργανα του κόμματος. Είχαν προηγηθεί εσωκομματικές αντιπαραθέσεις ενόψει των τοπικών εκλογών του Ζάαρ, στις 27 Μαρτίου, με την πλειοψηφία να απορρίπτει τους «εκλεκτούς» του Όσκαρ Λαφοντέν για τα ψηφοδέλτια. Το όλο θέαμα δεν φαίνεται ιδιαίτερα ελκυστικό για τους ψηφοφόρους κι έτσι στις δημοσκοπήσεις η Αριστερά υποχωρεί στο 4% έναντι 12,8% που είχε λάβει στις εκλογές του 2017. Μετά από έναν τόσο πολυτάραχο βίο η εφημερίδα Süddeutsche Zeitung ρωτάει τον Όσκαρ Λαφοντέν, αν έχει μετανιώσει για κάτι στην πολιτική του σταδιοδρομία. Κι εκείνος απαντά: «Πολλές φορές αναρωτιέμαι, μήπως θα ήταν καλύτερα να είχα μείνει στο SPD…»
Γιάννης Παπαδημητρίου