Μεγάλο πρόβλημα έχει προκύψει για χιλιάδες ιδιοκτήτες αυθαιρέτων, που οι κατασκευές τους βρίσκονται εντός παραδοσιακού οικισμού ή τμήματος πόλης και δεν ακολουθούν τα αισθητικά και μορφολογικά στοιχεία της περιοχής.
Σύμφωνα με τον ισχύοντα νόμο για το Δομημένο Περιβάλλον, για να τακτοποιηθούν τα αυθαίρετα αυτής της κατηγορίας, θα πρέπει εκτός των άλλων προϋποθέσεων, να τηρούνται οιμορφολογικοί κανόνες της περιοχής, οι οποίοι έχουν
θεσμοθετηθεί με τα ειδικά Προεδρικά Διατάγματα όπως για παράδειγμα στο Πήλιο όπου επιβάλλεται η στέγη να γίνεται με πλάκες Πηλίου, τα κουφώματα να είναι ξύλινα, οι ανοικτοί εξώστες (χαγιάτια) να είναι περιορισμένων διαστάσεων, η απόσταση του κτιρίου από την όμορη ιδιοκτησία να είναι 90 εκατοστά κ.άλ. Ανάλογες δεσμεύσεις ισχύουν και σε άλλους παραδοσιακούς οικισμούς της χώρας και συγκεκριμένα σε 830 Παραδοσιακούς Οικισμούς/τμήματα πόλης, που είναι διάσπαρτοι σε όλη την Ελλάδα: Πειραιάς, Θεσσαλονίκη, Μαγνησία, Ιωάννινα, Ηράκλειο, Χίος, Λέσβος, Κέρκυρα, Ρέθυμνο, Τρίκαλα, Αχαΐα, Εύβοια, Αρκαδία, Ευρυτανία, Κυκλάδες κ.ά., παραλιακές και ορεινές περιοχές, που διέπονται από ειδικό καθεστώς, με σκοπό την διατήρηση του πολιτιστικού πλούτου της χώρας μας.Ετσι χιλιάδες, ιδιοκτήτες κτισμάτων που βρίσκονται σε παραδοσιακά χωριά, ενώ επιθυμούν να τακτοποιήσουν το αυθαίρετό τους, δεν μπορούν. Αυτό συμβαίνει, γιατί αδυνατούν να πληρώσουν επιπλέον από το πρόστιμο και τα χρήματα που θα ξοδέψουν για τις απαιτούμενες εργασίες προσαρμογής, που μπορεί να ξεπεράσουν και το ποσό των 10.000 ευρώ π.χ. για την αντικατάσταση μιας στέγης από κεραμίδια με σχιστόπλακες ή για να αλλάξουν τα κουφώματά τους από αλουμινίου σε ξύλινα.
Το Υπουργείο Περιβάλλοντος προκειμένου να βοηθήσει τους ιδιοκτήτες αυθαιρέτων, που βρίσκονται εντός παραδοσιακών οικισμών έθεσε σε εφαρμογή τρεις διατάξεις, που δίνουν τη δυνατότητα:
α) Μείωσης του προστίμου αυθαιρέτου, κατά το ποσό που δαπανάται για την εκτέλεση εργασιών προσαρμογής των κτιρίων και μέχρι το 50% του προστίμου.
β) Μείωση έως 65% του προστίμου για την εκτέλεση ταυτόχρονα των εργασιών προσαρμογής με τις εργασίες ενεργειακής ή στατικής αναβάθμισης του κτιρίου.
γ) Δυνατότητα μεταβίβασης του ακινήτου πριν την ολοκλήρωση της διαδικασίας συμμόρφωσης, με την καταβολή του ποσού, που αντιστοιχεί στο 30% του προστίμου.
- Ποια είναι η διαδικασία για να τακτοποιήσω το αυθαίρετο μου σε παραδοσιακό οικισμό;
α) Για να τακτοποιήσετε το συγκεκριμένο αυθαίρετο, θα πρέπει να απευθυνθείτε σε μηχανικό που θα συντάξει τον φάκελο με τα απαιτούμενα αρχιτεκτονικά σχέδια και δικαιολογητικά. Εφόσον καταβάλλετε το ανάλογο παράβολο στη τράπεζα, θα υποβάλετε αίτηση στην αρμόδια Επιτροπή Αυθαίρετων Κατασκευών, που εδρεύει στην Υπηρεσία Δόμησης του Νομού σας.
β) Μετά την εξέταση των απαιτούμενων δικαιολογητικών, η επιτροπή δέχεται ή απορρίπτει την αίτηση, με βάση την αισθητική ένταξη της αυθαίρετης κατασκευής ως προς το σύνολο του νομίμως υφιστάμενου κτιρίου, το ευρύτερο δομημένο περιβάλλον, καθώς και την αρχιτεκτονική και μορφολογική τυπολογία του παραδοσιακού οικισμού ή τμήματος πόλης.
γ) Η επιτροπή μπορεί να επιβάλει την εκτέλεση εργασιών προσαρμογής του αυθαίρετου κτίσματος στους ισχύοντες μορφολογικούς όρους και περιορισμούς του παραδοσιακού οικισμού ή του παραδοσιακού τμήματος πόλης.
δ) Σε περίπτωση, όπου απαιτηθούν να γίνουν εργασίες προσαρμογής, αυτές εκτελούνται μετά την κοινοποίηση της απόφασης της επιτροπής στον ιδιοκτήτη και μετά την έκδοση σχετικής οικοδομικής άδειας, εφόσον απαιτείται. Στην περίπτωση αυτή, η άδεια εκδίδεται χωρίς να προηγηθεί η καταβολή του ενιαίου ειδικού προστίμου.
ε) Οι εργασίες προσαρμογής πρέπει να ολοκληρωθούν σε διάστημα έξι (6) μηνών και να πιστοποιείται η ορθή εκτέλεση των εργασιών από τον ελεγκτή δόμησης.
στ) Μετά το πέρας των εργασιών προσαρμογής, η επιτροπή, αφού διαπιστώσει την εκτέλεση αυτών, επιτρέπει την υπαγωγή των αυθαίρετων κατασκευών στις διατάξεις του παρόντος και ενημερώνει σχετικά τον αρμόδιο φορέα διαχείρισης του πληροφοριακού συστήματος εντός δύο (2) ημερών, προκειμένου να ολοκληρωθεί η διαδικασία υπαγωγής.
- Τι γίνεται σε περίπτωση μεταβίβασης του ακινήτου εντός παραδοσιακού οικισμού;
Υπάρχει η δυνατότητα μεταβίβασης σε αυθαίρετα εντός παραδοσιακών οικισμών και μπορεί να γίνει με τον εξής τρόπο. Υποβάλει ο ενδιαφερόμενος ιδιοκτήτης, τα απαιτούμενα δικαιολογητικά στην Επιτροπή Αυθαιρέτων και με τον αριθμό πρωτοκόλλου, ανοίγει η δήλωση του στο ηλεκτρονικό σύστημα. Στη συνέχεια καταβάλει το ποσό που αντιστοιχεί στο 30% του συνολικού ποσού του προστίμου και συνεχίζει την διαδικασία της μεταβίβασης. Σε αυτήν την περίπτωση όμως, την υποχρέωση της ολοκλήρωσης της διαδικασίας την αναλαμβάνει ο νέος ιδιοκτήτης, με ειδική μάλιστα μνεία στο σχετικό συμβολαιογραφικό έγγραφο. Η προθεσμία εξόφλησης του ειδικού προστίμου, πέραν της καταβολής του 30% του ποσού του προστίμου, αρχίζει από την κοινοποίηση της θετικής κρίσης της επιτροπής στον νέο ιδιοκτήτη.
Στη συνέχεια, ο μηχανικός εκδίδει την Ηλεκτρονική Ταυτότητα Κτιρίου/Διηρημένης Ιδιοκτησίας κάνοντας ρητή αναφορά για την εξόφληση ποσοστού τριάντα τοις εκατό (30%) του ενιαίου ειδικού προστίμου, καθώς και για την ανάρτηση στο πληροφοριακό σύστημα όλων των κατά περίπτωση απαιτούμενων δικαιολογητικών.
- Ποια αυθαίρετα σε παραδοσιακό οικισμό τακτοποιούνται άμεσα;
Τακτοποιούνται τα αυθαίρετα σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 4495/17 χωρίς να απαιτείται κάποια άλλη εγκριτική διαδικασία και εφόσον δεν ισχύουν άλλα ειδικά διατάγματα προστασίας, για τις εξής περιπτώσεις:
α) Για αυθαίρετες κατασκευές ή αλλαγές χρήσης σε παραδοσιακό οικισμό ή τμήμα πόλης, οι οποίες έχουν ολοκληρωθεί πριν από τη δημοσίευση της διοικητικής πράξης χαρακτηρισμού του οικισμού ή τμήματος πόλης ως παραδοσιακού π.χ. για τους οικισμούς του Πηλίου πριν από την δημοσίευση του Προεδρικού Διατάγματος 11-6-1980 (ΦΕΚ 374Δ΄ της απο 4-7-80) και
β) Για αυθαίρετες κατασκευές σε παραδοσιακό τμήμα πόλης και σε παραδοσιακούς οικισμούς άνω των πέντε χιλιάδων (5.000) κατοίκων, οι οποίες είτε έχουν ολοκληρωθεί πριν από τη δημοσίευση της πράξης χαρακτηρισμού είτε μεταγενέστερα.
Προσοχή! Σε αυτές τις περιπτώσεις για τις αυθαίρετες κατασκευές υποβάλλεται υποχρεωτικά στο πληροφοριακό σύστημα του ΤΕΕ, μαζί με τα λοιπά δικαιολογητικά και τεχνική έκθεση του εξουσιοδοτημένου μηχανικού στην οποία τεκμηριώνεται ότι η αυθαίρετη κατασκευή προσαρμόζεται και δεν αντίκειται στους γενικούς μορφολογικούς κανόνες που τίθενται από τις ειδικές διατάξεις για τον παραδοσιακό οικισμό ή το παραδοσιακό τμήμα πόλης.
- Τι γίνεται με τα αυθαίρετα που κτίστηκαν μέχρι το 1975;
Δεν απαιτείται η διαδικασία γνωμοδότησης της Επιτροπής Αυθαιρέτων, για αυθαίρετες κατασκευές της κατηγορίας 1 (δηλαδή για όσα κτίστηκαν προ της 9.6.1975), καθόσον ο πρώτος χαρακτηρισμός παραδοσιακών οικισμών έγινε το 1978, και ως εκ τούτου τυχόν αυθαίρετες κατασκευές ή χρήσεις της κατηγορίας 1 σε παραδοσιακούς οικισμούς ή παραδοσιακά τμήματα πόλης που προϋφίστανται του χαρακτηρισμού του οικισμού, τακτοποιούνται με τις γενικές διατάξεις του νόμου και την υποβολή τεχνικής έκθεσης του εξουσιοδοτημένου μηχανικού..
- Τι ισχύει για τα μεγάλα αυθαίρετα εντός παραδοσιακών οικισμών;
Σύμφωνα με τη νομοθεσία, προϋπόθεση για την υπαγωγή αυθαιρέτων κατασκευών σε παραδοσιακούς οικισμούς κάτω των 2.000 κατοίκων, οι οποίες έχουν ολοκληρωθεί μετά τη δημοσίευση της πράξης χαρακτηρισμού του οικισμού, είναι να μην υπερβαίνουν οποιονδήποτε όρο δόμησης σε ποσοστό άνω του 40%. Τυχόν αυθαίρετες κατασκευές που προϋφίστανται του χαρακτηρισμού, δεν συνυπολογίζονται στο προαναφερόμενο ποσοστό. Η συνδρομή της εν λόγω προϋπόθεσης ελέγχεται από την επιτροπή αυθαιρέτων κατά την εξέταση της μορφολογικής και αισθητικής ένταξης του αυθαιρέτου.
- Τι ισχύει με τα αυθαίρετα σε περιοχές που προστατεύονται από την Αρχαιολογία;
Απαιτείται η σύμφωνη γνώμη της αρμόδιας υπηρεσίας του Υπουργείου Πολιτισμού (π.χ. Νεωτέρων Μνημείων) για τις εξής περιπτώσεις:
α) Για αυθαίρετες κατασκευές, που βρίσκονται σε αρχαιολογικούς χώρους στους οποίους το ΥΠΠΟΑ ασκεί έλεγχο, σε ιστορικούς τόπους και στο περιβάλλον μνημείων που προστατεύονται από τις διατάξεις του αρχαιολογικού νόμου ν.3028/02. Επισημαίνεται ότι η αναφορά στο περιβάλλον μνημείων δεν παραπέμπει σε οικισμούς ή τμήματα πόλεων που έχουν χαρακτηρισμό ιστορικού διατηρητέου μνημείου.
β) Για αυθαίρετες κατασκευές, σε οικισμούς, τμήμα πόλης ή τόπους που υπάγονται σε καθεστώς προστασίας λόγω διπλού ή και πολλαπλού χαρακτηρισμού, ένας εκ των οποίων να εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του ν.3028/02, όπως ενδεικτικά παραδοσιακός οικισμός και αρχαιολογικός χώρος, παραδοσιακός οικισμός και ιστορικός τόπος.