από fb Νίκου Χατζηγιαννη
Στις 18 Ιανουαρίου κάθε χρόνου εορτάζει η Ενορία Συκιάς τον πολιούχο της Άγιο Αθανάσιο.
Ο ενοριακός ναός του Αγίου Αθανασίου Συκιάς στη Σιθωνία Χαλκιδικής βρίσκεται στο κέντρο του παλαιού οικισμού. Πρόκειται για μια τρίκλιτη, ξυλόστεγη βασιλική,
με νάρθηκα και γυναικωνίτη. Οι εργασίες ανέγερσης του ναού ξεκίνησαν το Δεκέμβριο του 1818 και ολοκληρώθηκαν το 1819,από συνεργείο μαστόρων από τον Πεντάλοφο (Ζουπάνι) Κοζάνης.
Δύο χρόνια αργότερα, το 1821, μέρος του ναού καταστράφηκε από την πυρκαγιά που προκάλεσαν οι τουρκικές δυνάμεις σε αντίποινα για το επαναστατικό κίνημα που ξέσπασε στην περιοχή της Χαλκιδικής, στο οποίο συμμετείχαν ως βασικοί συντελεστές οι Συκιώτες με επικεφαλής τον καπετάν Χάψα. Με χρήματα όμως των κατοίκων
του χωριού, αλλά και με τη βοήθεια των αθωνικών μονών, ο ναός επισκευάστηκε την δεκαετία του 1830, όταν οι κάτοικοι του χωριού επέστρεψαν από τις Βόρειες Σποράδες, που είχαν καταφύγει για να γλιτώσουν από τις θηριωδίες των κατακτητών.
Η ιστορία όμως του ναού της Συκιάς δεν σταματά εδώ. Ο ναός συνδέεται άμεσα με τα επαναστατικά
γεγονότα του 1854 και τον Τσάμη Καρατάσο. Συγκεκριμένα στις 6 Απριλίου 1854, όταν ο Καρατάσος ξεκίνησε την επανάσταση στη Μακεδονία από τη Συκιά, πυρπόλησε την τούρκικη φρουρά του χωριού στο εσωτερικό του ναού του Αγίου Αθανασίου, όπου είχε οχυρωθεί για να σωθεί. Συγκεκριμένα ο Καρατάσος σε επιστολή του προς τους Αγιορείτες αναφέρει σχετικά με τα γεγονότα «…Εκινήθην αμέσως κατ’ αυτών
(Τούρκων) και αφού καθ’ οδόν (προς τη Συκιά) εφόνευσα τινάς, επολιόρκησα τους λοιπούς εντός της εκκλησίας ο Άγιος Αθανάσιος και εντός αυτής ετελεύτησαν άπαντες δια του πυρός κατά την μεσημβρίαν, διότι μήτε να υποταχθούν ηθέλησαν, μήτε μετεμελήθηκαν δι’ όσα κακά έπραττον, αλλ’ επέμενον υβρίζοντες και βεβηλούντες τον ναόν του Θεού οι αντίθεοι.».
Μετά την καταστολή της Επανάστασης, ο Καρατάσος έστειλε τα απαραίτητα χρήματα για την ανοικοδόμηση του ναού το 1861.
Δεν είναι ευρέως γνωστό ότι ο ναός είναι τρισυπόστατος. Το κεντρικό του μέρος είναι αφιερωμένο στον Άγιο Αθανάσιο Αλεξανδρείας και στην Αγία Τριάδα, το βόρειο στον Άγιο Νικόλαο και το νότιο στους Αγίους Αναργύρους.Τρία από τα μετόχια που παραχωρήθηκαν στη μονή Μεγίστης Λαύρας στην
ευρύτερη περιοχή της Συκιάς (Λογγός) κατά τον 14ο α, ήταν του οσίου Αθανασίου Αθωνίτη, του αγίου Νικολάου και των αγίων Αναργύρων. Απλή σύμπτωση ή θα πρέπει να ερευνηθεί η υπόθεση, ο ενοριακός ναός της Συκιάς προς τιμή του αγίου Αθανασίου Αλεξανδρείας σήμερα, κατά την ίδρυσή του να ήταν αφιερωμένος στον όσιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη;
Η τοιχοποιία του ναού είναι κτισμένη από λαξευτούς γρανιτόλιθους αρμολογημένους με ασβεστοκονίαμα, μεταξύ των οποίων παρεμβάλλονται ενίοτε πλίνθοι σε επιλεγμένες θέσεις για διακοσμητικούς λόγους.
Η δόμησή τους είναι ιδιαίτερα προσεγμένη και εξωτερικά φέρουν έντεχνο αρμολόγημα. Οι εξωτερικές επιφάνειες των τοίχων κοσμούνται με κεραμοπλαστικά και λιθανάγλυφες πλάκες με δικέφαλους αετούς, σταυρούς, κυπαρίσσια, κ.α., ενώ το γείσο της στέγης είναι επιχρισμένο με ασβεστοκονίαμα, στο οποίο υπάρχει διακόσμηση με φυτικούς βλαστούς, πτηνά και χερουβείμ.
Γενικά παρότι η κατασκευή του ναού έχει γίνει
με υλικά που είναι απλά και φτωχικά οι τεχνικές που εφαρμόστηκαν για την ενσωμάτωση τους στο δόμημα, αλλά και η τέχνη στην κατεργασία τους μαρτυρούν τεχνίτες υψηλού επιπέδου.
Στην ΒΔ γωνία του ναού και σε επαφή με την βόρεια λιθοδομή βρίσκεται το κωδωνοστάσιο, κτίσμα νεώτερο του ναού, με ορθογωνική κάτοψη.
Στο εσωτερικό του ναού ενδιαφέρον παρουσιάζουν το ταβάνι με τα γεωμετρικά μοτίβα του και τα
ξυλόγλυπτα ομφάλια, το ξυλόγλυπτο τέμπλο, αξιόλογο δείγμα λαϊκής ξυλογλυπτικής τέχνης, που κοσμείται με κληματίδες αμπέλου και σταφύλια, καθώς και τα ξυλόγλυπτα στοιχεία του εξοπλισμού, όπως ο δεσποτικός θρόνος, τα προσκυνητάρια, η αγία Τράπεζα, κλπ.
Αξιόλογες είναι και οι φορητές εικόνες του ναού, οι οποίες χρονολογούνται από τις αρχές του 17ου αι. έως και τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Πολλές από αυτές φέρουν αφιερωτικές επιγραφές κατοίκων της Συκιάς, αλλά και Συκιωτών αγιορειτών μοναχών, οι οποίοι δε λησμόνησαν την ιδιαίτερη πατρίδα τους και αφιέρωσαν εικόνες και άλλα εκκλησιαστικά σκεύη στον ναό του Αγίου Αθανασίου. Μεταξύ των εικόνων του ναού περιλαμβάνονται έργα του Μακαρίου από τη Γαλάτιστα, του Χατζή-Γιώργη από την
Κερασιά του Αγίου Όρους, των Ιωασαφαίων, κ.α.
Στο ναό φυλάσσονται επίσης δύο επιτάφιοι, που κοσμούν το βόρειο και νότιο τοίχο του ναού, οι
οποίοι αποτελούν δωρεά της αθωνικής μονής του Αγίου Παντελεήμονος, καθώς επίσης και μία αξιόλογη συλλογή από παλαίτυπους κώδικες, που χρονολογούνται από τον 17ο έως και τον 19ο αιώνα, οι περισσότεροι των οποίων προέρχονται από μονές του Αγίου Όρους.
Όλα τα παραπάνω αποδεικνύουν τις άρρηκτες σχέσεις μεταξύ μιας από τις ακμάζουσες κοινότητες της Χαλκιδικής με την αθωνική πολιτεία. Οι σχέσεις αυτές χρονολογούνται από τα τέλη του 13ου αι. και συνεχίζουν μέχρι τις μέρες μας. Άλλωστε, δεν είναι τυχαία η ρήση των γερόντων της Συκιάς που σε κάθε κουβέντα τους δεν ξεχνούν να αναφέρουν ότι η σκιά και μόνο του Άθωνα ανά τους αιώνες είναι ευλογία
για το χωριό τους. Οι ίδιοι άλλωστε οι κάτοικοι τουχωριού καυχώνται ότι σε αυτή τη σκιά οφείλει το χωριό (Σκιά) και το όνομά του.
πηγή Δρ.Αρχαιολόγος Νικόλαος Α. Μερτζιμέκ
Nikos Xatzigiannis
