Χρονιά της μετάβασης από το απαρχαιωμένο σύστημα των υποθηκοφυλακείων σε ένα σύγχρονο, ψηφιακό κτηματολόγιο θα είναι το 2020, σύμφωνα με την ηγεσία του φορέα. Μέσα στο έτος θα λυθεί η εκκρεμότητα με τις πέντε «ορφανές» μελέτες, με πρώτο το Ρέθυμνο, ώστε να ξεκινήσει η συλλογή δηλώσεων ιδιοκτησίας στις τελευταίες περιοχές. Επίσης θα
γίνουν δομικές αλλαγές στις επιτροπές που εξετάζουν τις αντιρρήσεις των πολιτών, ώστε να επανεκκινηθεί η διαδικασία με νέα δυναμική. Το 2020 θα είναι μια κομβικής σημασίας χρονιά για την ολοκλήρωση του κτηματολογίου. «Πλέον γίνεται ορατή η ολοκλήρωση της κτηματογράφησης έως το 2022- 2023», λέει στην «Καθημερινή» ο διευθύνων σύμβουλος της «Ελληνικό Κτηματολόγιο» Στέφανος Κοτσώλης. «Περνώντας στη δεύτερη φάση, αυτή της προανάρτησης και ανάρτησης των κτηματολογικών στοιχείων για το μεγαλύτερο μέρος της χώρας, γίνεται πλέον συνείδηση στον κόσμο ότι το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω». Τι αναμένουμε λοιπόν μέσα στο έτος;
• Κατ’ αρχάς, μετά το κλείσιμο ακόμα 12 μελετών στο τέλος Νοεμβρίου, ξεκινά για την πλειονότητα των περιοχών η επόμενη φάση: η διόρθωση των στοιχείων ώστε σε 5-6 μήνες να γίνει η πρώτη ανάρτηση (προανάρτηση) των κτηματολογικών πινάκων.
• Οι περιοχές που έχουν απομείνει και οι οποίες ήταν αυτές που ξεκίνησαν τελευταίες θα λάβουν παράταση όπως έχει προαναγγελθεί, καθώς θα ήταν άδικο να μην έχουν την ίδια μεταχείριση με τις υπόλοιπες περιοχές. Πρόκειται για τις περιφερειακές ενότητες Κεφαλονιάς, Ζακύνθου και Ιθάκης, όπου η συλλογή δηλώσεων τυπικά έχει λήξει στις 18 Δεκεμβρίου, τις περιφερειακές ενότητες Λήμνου και Λέσβου, όπου η προθεσμία λήγει στις 2 Ιανουαρίου και τις περιοχές Ιωαννίνων και Θεσπρωτίας, που λήγει στις 22 Ιανουαρίου.
• Θα ανατεθούν οι πέντε «ορφανές» μελέτες, οι οποίες είχαν κολλήσει λόγω δικαστικών εμπλοκών: οι τρεις που αφορούν περιοχές της Κρήτης (Ρέθυμνο, Χανιά και οι περιοχές Μαλεβιζίου, Ηρακλείου και Χερσονήσου στην περιφερειακή ενότητα Ηρακλείου), η περιοχή Κέρκυρας - Θεσπρωτίας και το υπόλοιπο των Κυκλάδων (Ανδρος, Τήνος, μισή Μύκονος, Πάρος - Αντίπαρος, Νάξος και Μικρές Κυκλάδες, Ιος, Σαντορίνη, Ανάφη, μισή Μήλος, Κέα και Κύθνος). Η πρώτη μελέτη που λογικά θα απεμπλακεί είναι αυτή του Ρεθύμνου, καθώς υπήρξε δικαστική απόφαση και το θέμα επανέρχεται στο διοικητικό συμβούλιο της εταιρείας μέσα στον Ιανουάριο. Τον ίδιο μήνα αναμένεται να εκδοθεί από το ΣτΕ και η απόφαση για το υπόλοιπο των Κυκλάδων. Συνολικά οι πέντε «ορφανές» μελέτες αντιστοιχούν σε 2,7 εκατ. δικαιώματα (7% της χώρας). Αυτό σημαίνει ότι η συλλογή δηλώσεων ιδιοκτησίας στις περιοχές αυτές θα ξεκινήσει λογικά μέσα στο 2020.
• Λύση σχεδιάζεται να δοθεί και στο πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί σε Ρόδο, Κω και μισή Λέρο, στις περιοχές του «ιταλικού κτηματολογίου». «Στις περιοχές αυτές υπάρχει κτηματολόγιο αλλά δεν “κουμπώνει” με το σύγχρονο. Βρισκόμαστε σε συζητήσεις με το υπουργείο Δικαιοσύνης και φορείς της Ρόδου ώστε να καταλήξουμε σε μια κοινώς αποδεκτή λύση. Το πιθανότερο είναι να προκηρυχθεί μια νέα μελέτη», εξηγεί ο κ. Κοτσώνης. Η συγκεκριμένη περιοχή αντιστοιχεί σε 800.000 δικαιώματα (2% της χώρας). «Επειδή οι περιοχές αυτές είναι πολύ σημαντικές από οικονομική άποψη για τη χώρα, καθώς συγκεντρώνουν μεγάλο επενδυτικό ενδιαφέρον, πρέπει τα πράγματα να είναι όσο πιο καθαρά γίνεται. Φοβάμαι ότι θα έρθουν πολλά πράγματα στην επιφάνεια, όχι μόνο τεχνικά προβλήματα, αλλά και καταπατήσεις, πλαστογραφίες και άλλα».
• Θα υπάρξουν δομικές αλλαγές στο σύστημα εξέτασης των αντιρρήσεων των πολιτών. «Μέσα στο πρώτο τρίμηνο του έτους σχεδιάζουμε να θεσπίσουμε έναν νέο τρόπο εξέτασης των αντιρρήσεων, πιο αποτελεσματικό και λειτουργικό. Οι αλλαγές θα αφορούν θέματα όπως ο τρόπος σύστασης των επιτροπών, οι ειδικότητες όσων τις στελεχώνουν, οι περιορισμοί στον αριθμό των συνεδριάσεων, οι αμοιβές των στελεχών».
• Θα ξεκινήσει το πέρασμα από τη σημερινή δομή στη νέα, οριστική δομή του κτηματολογίου (η διαδικασία έληγε στις 17/1/2020 και πρόσφατα παρατάθηκε για δύο έτη). «Το μεγάλο στοίχημα είναι να ολοκληρωθεί ο μετασχηματισμός», λέει ο κ. Κοτσώλης. «Μέσα στο έτος θα ξεκινήσουν τη λειτουργία τους τα πρώτα 30-35 κτηματολογικά γραφεία και υποκαταστήματα, όσα είναι πιο ώριμα. Θα επιλεγεί ένα ανά Περιφέρεια το οποίο θα ενισχύσουμε επιτόπου με ειδικούς, που θα αναλάβουν τα διοικητικά ζητήματα. Ετσι, αντί οι ενέργειές μας να γίνονται κεντρικά, από την Αθήνα, θα γίνονται από ένα γραφείο ανά περιοχή το οποίο θα αναλάβει την υποστήριξη της μετάβασης στο νέο σύστημα για τα υπόλοιπα που προβλέπει ο σχεδιασμός. Αυτό, όμως, που κατά τη γνώμη μου θα κάνει τη διαφορά είναι η ψηφιακός μετασχηματισμός του κτηματολογίου», σημειώνει ο κ. Κοτσώλης, καταλήγοντας: «Οπου ανοίγουν νέα κτηματολογικά γραφεία, θα προσφέρουν από την πρώτη στιγμή μία σειρά από ψηφιακές υπηρεσίες προς τον πολίτη, όπως την έκδοση πιστοποιητικών. Εχει ήδη ολοκληρωθεί η διασύνδεση με τα μητρώα των συμβολαιογράφων και των δικηγορικών συλλόγων. Θέλουμε το κτηματολόγιο να δημιουργεί όσο το δυνατόν λιγότερα προβλήματα στον πολίτη, να προσφέρει ποιοτικές υπηρεσίες χωρίς να θυσιάζεται βέβαια η αξιοπιστία του».
Τριάντα χρόνια για την ολοκλήρωσή του
Η σύγχρονη ιστορία του κτηματολογίου στη χώρα μας ξεκινά το 1995. Μέχρι τότε, ήδη από την εποχή του Οθωνα (1836), η πολιτεία μετρούσε μόνο αποτυχημένες προσπάθειες. Αλλες εστίαζαν στην καταγραφή των ιδιοκτησιών στις πόλεις (1923), άλλες στον αγροτικό χώρο (1939), άλλες στα δάση (1976), χωρίς όμως η προσπάθεια να ολοκληρώνεται. Eτσι, μέχρι πριν από λίγα χρόνια μόνο δύο περιοχές στη χώρα είχαν κτηματολόγιο: από το 1923 ένα τμήμα της Καλλιθέας και του Παλαιού Φαλήρου (το λεγόμενο «Γραφείο Πρωτευούσης»), που έγινε πιλοτικά, αλλά... έμεινε εκεί. Και από το 1930 η Ρόδος, η Κως και το Λακκί της Λέρου, που κτηματογραφήθηκαν κατά την ιταλική κατοχή.
Η επανέναρξη του κτηματολογίου όπως το γνωρίζουμε σήμερα έγινε το 1995, με τον νόμο 2308 με τον οποίο ιδρύθηκε και η «Κτηματολόγιο Α.Ε.» (η νομοθεσία τροποποιήθηκε δεκάδες φορές έως σήμερα). Η εταιρεία στελεχώθηκε με άτομα από τον ιδιωτικό τομέα και από το 1995 έως το 1999 ξεκίνησε την κτηματογράφηση 333 (διάσπαρτων) περιοχών για να αποκτηθεί εμπειρία.
Το 2008 ξεκίνησε η δεύτερη γενιά κτηματογράφησης: αφορούσε 107 αστικές περιοχές (κυρίως πρωτεύουσες νομών) και την Πάρνηθα. Eγινε όμως μια (όπως αποδείχθηκε) κακή επιλογή: η κτηματογράφηση χωρίστηκε σε δύο φάσεις, με δύο διαγωνισμούς, επιλογή που διπλασίασε... τη δυνατότητα ενστάσεων μεταξύ των συμμετεχουσών εταιρειών. Ως αποτέλεσμα, σήμερα δεν έχει ολοκληρωθεί η β΄ φάση για τον Δήμο Αθηναίων, τον Βόλο, τη Λαμία και τη Λιβαδειά.
Το 2011 ακολούθησε η τρίτη γενιά κτηματογράφησης, με δύο διαγωνισμούς για ημιαστικές περιοχές και περιοχές αναδασμών και διανομών, καθώς και 10 νομούς. Το 2013 πραγματοποιήθηκε νέος διαγωνισμός για την ολοκλήρωση του έργου (χωρίς καν να έχουν εξασφαλιστεί πόροι), ο οποίος όμως τελικά ακυρώθηκε και επαναπροκηρύχθηκε το 2016 λόγω «συνεννόησης» των συμμετασχόντων.
Σήμερα, η κτηματογράφηση της χώρας ανέρχεται στο 33%, ενώ ακόμα 58% θα έχει ολοκληρωθεί μέσα στο επόμενο έτος. Σύμφωνα με στοιχεία της «Ελληνικό Κτηματολόγιο», από τα εκτιμώμενα 39,1 εκατ. ιδιοκτησιακά δικαιώματα σε όλη τη χώρα, έχουν ήδη καταγραφεί τα 12,9 εκατ., ενώ ακόμα 22,7 εκατ. δικαιώματα βρίσκονται υπό καταγραφήν.
